Từ xưa đến nay, những vương quốc luôn luôn tìm nhữngh thể hiện quyền lực tối cao tài chính, chính trị, văn hóa truyền thống, tư tưởng, quân sự…  trong thời đại của nó. Một trong những nhữngh quan trọng nhất là xây dựng những công trình thiết kế mang ý nghĩa hình tượng.

Khi đó, kiến ​​trúc rất có thể gánh vác trách rưới nhiệm để góp thêm phần đại diện thay mặt cho lý tưởng, tham vọng của vương quốc. Kiến trúc sư bậc thầy Mies van der Rohe (1886 – 1969) từng nói: “Kiến trúc là ý chí của một thời đại được truyền tải vào không khí”.  Điều này rất có thể được nhìn thấy trong những công trình dễ tiếp cận, mang ý nghĩa hình tượng như cung tích điện điện, công trình tôn giáo, nhà quốc hội, thư viện vương quốc, bảo tàng, tháp cao tầng… Khi nhắc đến La Mã người ta sẽ nghĩ đến ngay đấu trường Coliseum; hoặc khi nhắc đến Paris thì hình ảnh tháp Eiffel sẽ ngay lập tức xuất hiện. Giới tinh hoa luôn luôn tìm kiếm những hình thức hình tượng để đại diện thay mặt cho vương quốc. Còn quần chúng thì phấn đấu để phẩm giá và bản sắc của xã hội mình được xác minh (theo Francis Fukuyama). Nói nhữngh tiếp theo, thiết kế góp thêm phần quan trọng trong quy trình xây đắp bản sắc vương quốc, dân tộc.

Nhiều người trong mọi người cảm thấy khó hiểu khi nước nhà Qatar có diện tích và dân số nhỏ như một tỉnh thành của Việt Nam lại sẵn sàng bỏ ra số tiền khổng lồ để xây dựng những công trình thiết kế thiết kế đương đại tạo ra điểm vượt trội, như chi hàng trăm tỷ USD để tổ chức World cup 2022, trong đó chủ yếu là xây dựng sân vận động và hoàn thiện nền tang hạ tầng. Họ tuyệt đối có lý khi làm như vậy ở tầm nhìn tiến hành tiến hành vương quốc.  

Xem thêm: nhà vườn 2 tầng

Mỗi vương quốc, dân tộc luôn luôn phải đương đầu với yếu tố hoàn cảnh và biến cố xã hội ở thời điểm hiện tại trong không khí tương tác với những xã hội khác nên nó phải lựa chọn nhữngh xác định “căn cước” của xã hội mình ra sao để tồn tại và tiến lên. Chẳng hạn, vào cuối thế kỷ 17 – đầu thế kỷ 18, Piotr Đại đế nhận ra sự tụt hậu của Nga so với những nước phương Tây, ông đã đưa ra chủ trương học hỏi và kết nối với phương Tây. Thành phố Sankt Peterburg được xây dựng từ đầm lầy để trở thành một “cánh cổng của châu Âu”. Piotr mời những thiết kế sư tinh luyện của châu Âu đến Sankt Peterburg muốn tạo ra những công trình hình tượng mới của một nước Nga thuộc về châu Âu. Ngày nay, khi cảm thấy không thể hòa hợp được với phương Tây, giới tinh hoa Nga đang xác định nước mình là một vương quốc Á-Âu (còn bản thân những dân tộc trong nước Nga và đã và đang được hòa trộn những dòng máu Á- Âu từ lâu rồi), và thẩm mỹ và làm đẹp- thiết kế Nga đang từng bước thay đổi theo triết lý giao thoa văn hóa truyền thống Á-Âu.  

Kiến tạo từ trên xuống: Ý chí chính trị

Trong tiến trình tiến lên thiết kế của mỗi vương quốc, có những thời điểm bản lề, bắt buộc nền thiết kế ấy phải xây dựng những “mẩu truyện” mới, nếu không muốn rơi vào tình trạng sáo mòn, suy kiệt. Khi một guồng máy đang thao tác theo quán tính của nó, thì sự bẻ lái thu thêmộc rất rộng to từ ý chí chính trị của nhân vật, giai cấp lãnh đạo.
Năm 1852-1870, Napoleon III giao trọng trách rưới cho Georges Eugene Haussmann tiến hành cuộc đại cải tạo Paris từ một thành phố hậu – trung cổ trở thành một với loại với mẫu đô thị tiền – tân tiến, với những đại lộ, công viên to, quảng trường thoáng đãng, hạ tầng nhân viên nhân viên thay thế tiên tiến, tạo tiền đề cho sự xuất hiện những kiệt tác thiết kế thiết kế kiến trúc mới tiếp đó không lâu như tháp Eiffel. Dự án vấp phải làn sóng phản đối từ phía người dân lẫn những nhóm lợi ích. Nhưng Haussmann, với sự ủng hộ tuyệt đối từ hoàng đế như những thiết kế thiết kế kiến trúc sư tập sự, đã quyết liệt phá hủy 20.000 ngôi nhà để xây mới gấp rất rất rất nhiều lần số đó, như mở rộng thêm tám quận và làm những con đường rộng 30m (lúc đó đường rộng 13m đã là được xem như là to). Thành công của Đại dự án Haussmann cho thấy sự quyết đoán của lãnh tụ (Napoleon III) rất quan trọng khi xây cất những tự sự mới.

Ở Liên Xô, sau khoản thời hạn đã loại bỏ những đối thủ cạnh tranh chính trị và nắm chắc quyền lực tối cao tối cao, Stalin đã chỉ huy thiết kế thiết kế một nền thẩm mỹ và làm đẹp khác với người tiền nhiệm. Những nghệ sĩ tiên phong lúc trước như Malevich, Eisenstein, Melnikov bị phê phán là theo chủ nghĩa hình thức và cho “ra rìa”. Thay vào đó, Stalin ủng hộ những nghệ sĩ khác có mỹ học tương thích với quan điểm chính trị của ông như Deyneka, Aleksandrov, Iofan. Nghệ thuật Liên Xô (đặc trưng thiết kế) thời kỳ Stalin là một ví dụ tuyệt vời để chứng tỏ vai trò chính trị quan trọng thế nào trong việc tự sự nền thẩm mỹ và làm đẹp vương quốc. Bằng quyền lực tối cao của tớ, Stalin đã tạo ra một phong nhữngh thiết kế khuynh loát toàn liên bang và lan tỏa ra những nước thuộc khối XHCN, cả ở Đông Âu lẫn châu Á. Nó hướng tới tính đăng đối, chiết trung, hòa trộn thiết kế truyền thống lịch sử với art-deco; phối kết hợp thiết kế với điêu khắc, hội họa. Chi tiết trang trí dễ nhận ra của nó là nhữngh sử dụng thức cột, phù điêu với hình ảnh huy hiệu, ngôi sao sáng, băng đô, hoa, vũ khí, hình người. Dù có ý kiến cho rằng thiết kế Stalin không sáng tạo, tiến bộ như thời Lenin, nhưng không thể phủ nhận nó có ngịch nghợm mạnh, sang trọng, dễ tiếp nhận nếu như với nhân dân lao động.

Sự kiện Khruschev “xét lại” Stalin khiến cho Bắc Kinh không vừa lòng, coi đó như một sự “phản bội”. Mao Trạch Đông, một người rất ngưỡng mộ Stalin, cảm thấy cần phải tự chọn con đường riêng của Trung Quốc để tiến lên chủ nghĩa cộng sản, bằng nhữngh tiến hành Đại nhảy vọt. Năm 1958, lãnh tụ Trung Quốc yêu cầu xây dựng “thập đại thiết kế thiết kế” ở Bắc Kinh, kể cả 10 công trình to như Đại lễ đường Nhân dân, Bảo tàng Quốc gia, Cung văn hóa truyền thống Dân tộc, Nhà ga Bắc Kinh… trở thành với mẫu của nước nhà Trung Quốc thời đại mới. Tuy cuộc Đại nhảy vọt trong kinh tế tài chính thất bại, nhưng những công trình thiết kế thiết kế “thay mặt” cho nó lại thành công. Đại lễ đường Nhân dân ngày này vẫn là với mẫu cho khát vọng và sức mạnh của Trung Quốc. “Thập đại thiết kế thiết kế” rất có thể coi như phiên bản thiết kế thiết kế Stalin ở Trung Quốc, được thể hiện ở tính chiết trung giữa hình thức truyền thống cuội nguồn với tiên tiến, sự lưu ý đến những ví dụ trang trí theo mẫu art- deco, quy mô, tầm vóc to.

Ở Việt Nam, sau thắng lợi Điện Biên Phủ, người ta vẫn sử dụng nhiều công trình thời Pháp thuộc làm trụ sở những cơ quan hành chính quan trọng như Phủ Chủ tịch (Dinh Toàn quyền cũ), Trụ sở Bộ Ngoại giao (Sở Tài chính Đông Dương cũ). Có thể coi này này là hiện tượng “sở hữu với loại loại mẫu”, một việc làm bất đắc dĩ (vì còn nghèo) và nhân văn (tôn trọng tác phẩm thẩm mỹ và làm đẹp thẩm mỹ và làm đẹp của cơ chế cũ). Phải đến đầu những năm 1960, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa mới có điều kiện xây đắp những với loại họa tiết của riêng mình trên nền tang xem thêm những nước XHCN bằng hữu và tận dụng một vài tiến bộ từ thời kỳ trước. Đó là những công trình: Trường Đảng Nguyễn Ái Quốc (1960), Tổng cục Thống kê (1960), Bảo tàng Việt Bắc (1963), Hội trường Ba Đình (1962)… Chúng này là những với loại loại mẫu trên hết của nước Việt Nam mới: Độc lập – Tự do – Hạnh phúc.

Kiến tạo từ dưới lên: Tự sự xã hội

Tự sự xã hội là nhữngh thức một xã hội bày tỏ mình theo chiều kích không khí và thời hạn tồn tại, trong sự tổng hợp những vấn đề lịch sử hào hùng, chính trị, văn hóa truyền thống, con người… nhằm mục đích giải đáp những thắc mắc về việc tồn tại, vận hành, hình thành, triển vọng, ước mơ của xã hội.
Về mặt thực ra (quy chất), xã hội sinh sống ở một nơi vực địa lý, thời tiết đặc trưng, di truyền những mã văn hóa truyền thống- nhân học qua nhiều thế hệ như một phản ứng chọn lọc tự nhiên. Quá trình di truyền này này đó là tự sự thụ động, một dạng “nhật ký”, “mã gien” trong vô thức tập thể.
Về mặt thiết kế kiến thiết, xã hội luôn luôn phải đương đầu với tình hình và biến cố xã hội ở thời điểm hiện tại trong không khí tương tác với những xã hội khác nên nó phải lựa chọn nhữngh xác định “căn cước” của xã hội mình thế nào để tiến lên vững chắc, khồng hề bị thoái hóa, tự hủy. Việc xác định, “mách bảo” bản thân là tự sự chủ động. Khi đã xác định được mình, xã hội và những thành viên của nó sẽ có được thêm sự tự tin để bảo vệ, sáng tạo nền thẩm mỹ và làm đẹp mới. Cũng như họa sỹ Nguyễn Sáng, sau thời điểm cùng nhân dân trải qua cuộc kháng chiến chống Pháp chín năm đã tự nhận ra sự thay đổi trong thẩm mỹ và làm đẹp của tớ bằng câu nói: “Cách mạng đã sinh ra tôi lần thứ hai”.

Cung Thiếu nhi thành phố Hà Nội Thủ Đô

Khi một vương quốc định hình được nội dung tự sự xã hội một nhữngh thuyết phục, những nghệ sĩ sẽ đạt được “tâm thế chính trị” để tự tin sáng tạo. Sau Cách mạng Tháng Mười Nga, ngoại trừ những người lựa chọn di cư sang quốc tế, giới văn nghệ Nga phấn chấn, ngồi ngồi cùng nhau hướng tới tương lai tốt đẹp cho nước nhà đang bị trì trệ bởi khối hệ thống quan liêu và chiến tranh. Phong trào Kiến tạo (constructivism) xuất hiện với những trường hợp đó.

Các họa sỹ, thiết kế sư, nhà thơ tiến bước cùng nhân dân lao động, hừng hực khí thế xây dựng một nền thẩm mỹ và làm đẹp thẩm mỹ và làm đẹp mới, đoạn tuyệt với chủ nghĩa kinh viện thời kỳ đế chế. Trong suốt những năm 1920, những nghệ sĩ theo chủ nghĩa Kiến tạo đã thay đổi tuyệt đối quan niệm về thiết kế, thiết kế hình hình họa, phim ảnh. Họ cổ vũ sử dụng những tiến bộ khoa học nhân viên thay thế sửa chữa mới trong thẩm mỹ và làm đẹp thẩm mỹ và làm đẹp, sử dụng những bố cục trừu tượng, gắn thẩm mỹ và làm đẹp thẩm mỹ và làm đẹp với thời đại, phục vụ những yêu cầu mới của xã hội qua việc sử dụng thép, bê tông hay thiết kế những khu nhà tập thể nhiều đặc tính… Điều đó cũng thích ứng với quan điểm của Lenin khi convert kinh tế tài chính Nga từ một nước nông nghiệp sang công nghiệp. Chúng ta trọn vẹn có thể tưởng tượng trong con mắt những nghệ sĩ Nga lúc đó, việc xây dựng chính quyền Xô viết là một dự án thẩm mỹ và làm đẹp thẩm mỹ và làm đẹp quy mô to.

Sau Thế chiến II, khi Liên Xô dẫn dắt khối xã hội chủ nghĩa, dù giới văn nghệ chịu cảnh kiểm duyệt gắt gao, nhưng những nghệ sĩ vẫn tồn tại thể đã tạo Ra đời những tác phẩm đỉnh cao, khác với niềm tin thiếu căn cứ ở một vài nơi hiện nay rằng chỉ có “tự do” mới tạo ra kiệt tác!? Ở trường hợp Liên Xô, con người ta rất có thể lý giải rằng, nền tảng văn hóa truyền thống dân tộc, vị thế vương quốc, tâm thế chính trị của nghệ sĩ mới là những yếu tố quan trọng sẽ tạo thành những tác phẩm đỉnh cao. Khi Liên Xô dẫn dắt một nửa trái đất, thì tâm thế chính trị và trách rưới nhiệm của những nghệ sĩ khác hoàn toàn so với khi họ là công dân của những vương quốc tan đàn xẻ nghé, thiếu chủ thuyết xã hội. Dù giới văn nghệ những nước hậu Xô viết có vẻ được hưởng bầu không khí tự do hơn, nhưng đến nay sau hơn 30 năm phân ly độc lập, vẫn chưa thấy xuất hiện những kiệt tác to như thời Liên Xô. Rõ ràng, sức mạnh tự sự xã hội có tích điện kích thích tiềm năng sáng tạo của người nghệ sĩ.

Ở chiều ngược lại, chính những thành công đột phá trong thẩm mỹ và làm đẹp thẩm mỹ và làm đẹp đã tạo thiện cảm của giới trí thức, văn nghệ quốc tế nếu như với nhà nước xã hội chủ nghĩa non trẻ. Các thiết kế sư to nhất toàn thị trường quốc tế những năm 1920-1930 như Le Corbusier, Frank Lloyd Wright đều ngưỡng mộ và ủng hộ những công trình thiết kế Kiến tạo, thậm chí cả Hiện thực xã hội chủ nghĩa nữa. F.L. Wright viết trong tự truyện của tớ rằng: “Choáng ngợp vì sức sống, sự mạnh mẽ và uy lực, chủ nghĩa anh hùng và độ phong lưu trong mô tả, ngưỡng mộ tính cá thể đầy sắc màu, chưa lúc nào biết đến kín của niềm hạnh phúc như vậy. Nước Nga trọn vẹn có thể mang lại cho đám đông cãi cọ của những loại người già nua trí tuệ sặc mùi tiền và chiến tranh của toàn thị trường quốc tế phương Tây phần tâm hồn đã trở nên vùi lấp, và tôi hy vọng, kịp thời xuất hiện để ngăn chặn sự tự diệt vong mà những vương quốc đang ngồi ngồi cùng nhau lao tới”.

Ở Việt Nam thời bao cấp, ngay sát lân cận ý chí chính trị của những người lãnh đạo, sự giúp sức của những nước XHCN, thì sự đồng tâm hiệp lực của xã hội và giới thiết kế sư đã tạo ra một giai đoạn thiết kế Việt Nam có căn tính rõ ràng. Dù dồn hết nguồn lực để chi viện cho mặt trận miền Nam, tiếp theo là khủng hoảng tài chính bởi cơ chế quản trị và vận hành quan liêu, bao cấp, người Việt Nam vẫn tồn tại thể xây dựng được những công trình có thẩm mỹ và làm đẹp mới mẻ, tiến bộ, nhân văn, phục vụ quần chúng nhân dân lao động.

Có cần lý tưởng cho những đô thị?

Các đô thị việt nam hiện nay đang ở thời điểm tiến lên rất nkhô giòn, nhưng chưa xuất hiện những tự sự mới thú vị, uy lực. Điều đó dẫn đến tình trạng nhà nước cứ phải “đuổi theo” những dự án bất động sản của những tập đoàn to để điều chỉnh quy hoạch. Trong khung cảnh có phần “lủng củng” đó, con người phải nhấn mạnh và xác minh vai trò chỉ huy, xây đắp ở trong nhà nước trong quy hoạch, thiết kế đô thị, thiết kế thiết kế kiến trúc, nhất là khi những tập đoàn tư nhân đang cho thấy họ chỉ nghĩ đến quyền lợi mà ít có trách nát nhiệm nếu với xã hội.

Chúng ta hiện đang có rất nhiều những công trình to được đầu tư bởi nhà nước và tư nhân nhưng không đưa ra được “đầu bài” mang tính chất tự sự xã hội, vậy nên thành phẩm của nó là những công trình thiết kế “giông giống” ở nhiều “thành phố đại trà” khác trên trái đất. Có lẽ, ngay hiên giờ mọi người cần lựa chọn và xây dựng một tự sự xã hội mới mẻ, có tích điện khơi gợi sáng tạo để lan tỏa vào những dự án, những cuộc thi tuyển thiết kế?

Lý tưởng – một khái niệm rất có thể khiến cho nhiều người Việt Nam “dị ứng” và “đề phòng”, nhưng lại này đó là thứ quan trọng còn thiếu trong quy hoạch, thiết kế, xây dựng, quản trị và vận hành những đô thị to việt nam hiện nay.

Những thành phố – ý nói những thành phố vĩ đại – được xây bằng gì? Chúng được xây bằng lý tưởng.

Lý tưởng của La Mã sẽ tạo thành đô thị La Mã, và “mọi con đường đều dẫn đến thành Roma”. Sau khi La Mã bị phá hủy, Constantinopol (La Mã thứ hai) thất thủ, những Sa hoàng Nga muốn Moskva trở thành La Mã thứ ba và sẽ không thể thể có La Mã thứ tư nữa. Từ đầu thế kỷ 19, người ta gọi Paris là “kinh đô tích điện chiếu sáng” để xác minh nó là trung tâm văn hóa truyền thống, tri thức của toàn thị trường quốc tế.

Vậy lý tưởng của thủ đô TP Hà Nội, Thành phố thành phố thành phố Hồ Chí Minh, Huế, Đà Nẵng, TP. Hải Phòng, Cần Thơ… là gì? Chỉ khi vấn đáp được thắc mắc đó, người ta mới tin tưởng vào hành vi của tớ. Không có lý tưởng, mọi hành vi sẽ chìm đắm trong vòng luẩn quẩn tranh cãi bất định.  

Kiến trúc Việt Nam trong một Đông Nam Á năng động và chủ động

Với vị trí địa lý nằm ở vùng biên phía Nam của văn hóa truyền thống Trung Quốc, lại từng là thuộc địa một nghìn năm, nước Đại Việt xưa đã xây dựng nền văn nghệ của tôi theo hướng Hoa tâm luận (nhiều lúc còn tự nhận mình là Hán nhân!). Triết học, văn chương đều lấy Trung Quốc làm chuẩn chỉnh mực, làng nghề kỹ nghệ chủ yếu được khởi phát sau những lúc có người đi sứ từ phương Bắc về. Người Việt Nam xưa nhận mình thuộc người phương Nam, bởi lấy Trung Quốc ở phương Bắc để đối chiếu.
Đến thời Pháp thuộc, Việt Nam nằm trong xứ Đông Dương thuộc Pháp. Với nhữngh xác định địa lý như vậy, tư tưởng “dĩ Âu vi trung” (eurocentrism) trong thiết kế nói riêng và văn hóa truyền thống Việt Nam nói chung nảy nở và kéo nhiều năm dai dẳng đến ngày ngày hôm nay. Bên cạnh đó, thiết kế Champa trở thành một phần quan trọng của thiết kế Việt Nam. Những phân tích về thiết kế Champa xuất phát xuất hiện từ thời Pháp thuộc. Do thay đổi nhận thức về thiết kế nước mình, vua Khải Định đã cho phối kết hợp nhiều mô-típ thiết kế Champa vào trong công trình lăng của ông. Ngày nay, trong toàn bộ những diễn ngôn chính trị, thiết kế Champa đang trở thành di sản thiết kế Việt Nam.
Hiện nay, Việt Nam xác định mình là một vương quốc Đông Nam Á. Điều này sẽ mở ra một chương mới trong việc xây dựng văn học nghệ thuật thẩm mỹ và làm đẹp thẩm mỹ và làm đẹp VN. Đông Nam Á tâm luận (Aseancentrism) là thời dịp cho những nghệ sĩ Việt Nam như của toàn bộ những vương quốc khác trong khu vực, chính vì nó là một vùng đất màu mỡ đang chờ canh tác.

Tuy có không giống nhau, nhưng những vương quốc Đông Nam Á vẫn còn đó nhiều nền tang chung để ngồi ngồi cùng nhau xây cất căn cước, rất có thể nói tới: địa lý (sông, biển), thời tiết (nhiệt đới), nhân khẩu (bản địa Đông Nam Á và hậu duệ di cư từ Nam Trung Hoa), xã hội (hậu thuộc địa), nền tảng tư tưởng (phối hợp Ấn Độ, Trung Quốc, phương Tây), tài chính (đang tăng trưởng mạnh), văn hóa truyền thống (nhiều loại).

Trong tuổi thọ qua, Hội Kiến trúc sư Việt Nam đã có rất nhiều rất nhiều nhiều thao tác làm việc tăng cường kết nối với những nước ASEAN như hỗ trợ những thiết kế sư trong nước được công nhận là thiết kế sư ASEAN, đạt chứng chỉ hành nghề thiết kế ASEAN, mời những thiết kế sư ASEAN tham gia đào tạo tiến lên nghề nghiệp liên tục (CPD)…

Cũng tương tự như ở Việt Nam, Xu thế thiết kế xanh – bền vững và kiên cố, thiết kế phê bình địa phương, sự tìm kiếm bản sắc trong thời đại toàn thế giới hóa, đang thôi thúc những thiết kế sư ở những vương quốc Đông Nam Á. Sự đồng điệu giữa thiết kế Việt Nam với những nước ASEAN ngày càng thể hiện rõ hơn. Điều đó chứng tỏ Đông Nam Á tâm luận là trong số những nhữngh xác định thiết kế việt nam thích hợp. 

Xem thêm các bài viết:

• https://stallionoffshore.net/stall/Mau_nhastallion.html
• https://stallionoffshore.net/stall/Tinh_Dong_Thap:_Thi_tuyen_y_tuong_quy_hoach,_koien_truc_Trung_tam_hoi_nghi_trien_lam,_su_koien_cho_toan_the_nhung_koien_truc_su_stallion.html
• https://stallionoffshore.net/stall/Tcua_aistallion.html